Argumentum ad hominem

Ken je dat gevoel? Je begint een gesprek vol goede bedoelingen, maar ineens vliegen de persoonlijke aanvallen je om de oren. Wat begint met een interessant onderwerp, verandert in een wedstrijd. Het gesprek stokt, en je vraagt je af hoe het zover is gekomen.

Dit gebeurt vaak omdat mensen een gesprek verwarren met een debat. In een debat gaat het om winnen. Je verdedigt jouw idee en probeert dat van de ander onderuit te halen. Je luistert niet om te begrijpen, maar om te reageren. Een goed gesprek werkt anders. Daar draait het om leren en samen nadenken. Het probleem is dat veel mensen niet de rust of de vaardigheden hebben om dit goed te doen.

Sociale media en tv-shows maken het niet makkelijker. Ze leren ons debatteren in plaats van verbinden. Denk aan sociale media. Algoritmes pushen vooral meningen die botsen, omdat die reacties uitlokken. Mensen raken vast in een “echo chamber” waar ze alleen hun eigen ideeën terugzien. De ‘like’-cultuur versterkt dit nog meer. Het draait niet om wat waar is, maar om wat scoort. Op tv zie je hetzelfde. In veel talkshows wordt alles opgeblazen tot een botsing. Dat maakt goed kijken en luisteren lastiger.

Het gevolg is dat veel gesprekken vastlopen. Mensen voelen zich aangevallen. Een andere mening voelt soms als een aanval op wie ze zijn. Dit kan iedereen overkomen. Het is menselijk om jezelf te verdedigen als een mening te dicht bij je komt. Maar juist dat moment is een kans om te reflecteren. Denk aan een discussie over politiek. Het begint met ideeën en feiten, maar voor je het weet zegt iemand: “Jij snapt er niets van.” Of neem een alledaagse situatie: een meningsverschil over opvoeding. Iemand zegt iets over hoe jij met je kind omgaat, en je voelt de boosheid opkomen. Het onderwerp raakt op de achtergrond. Wat overblijft, is een aanval op de ander. Dit is een argumentum ad hominem.

Goede gesprekken, waarin je echt naast elkaar staat in plaats van tegenover elkaar, zijn zeldzaam. Maar ze zijn waardevol. Ze blijven je bij omdat je leert van de ander. Misschien heb je ooit zo’n gesprek gehad. Niet eentje waarin je won, maar waarin je begreep. Zulke gesprekken maken het verschil.

We kunnen meer van die gesprekken voeren. Maar dat vraagt oefening. We moeten leren luisteren. Echt luisteren. Niet om te antwoorden, maar om te begrijpen. Stel jezelf bij je volgende gesprek deze vragen: Heb ik echt naar de ander geluisterd? Snap ik wat ze bedoelen? Het hoeft niet om winnen te gaan. Samen groeien is veel beter.

Wil je uit de valkuil van een argumentum ad hominem blijven? Probeer deze tips:

Blijf bij het onderwerp. Wordt het persoonlijk? Zeg: “Laten we teruggaan naar waar het over ging.”

Let op je emoties. Als je boos wordt, haal diep adem. Vraag jezelf af waarom je geraakt bent.

Gebruik “ik”-boodschappen. Zeg: “Ik zie het anders omdat...” in plaats van: “Jij snapt er niets van.”

Laat zien dat je luistert. Zeg: “Ik snap waarom je dat denkt.” Dit haalt de spanning weg.

Als je dit oefent, veranderen gesprekken. Ze worden geen wedstrijd meer, maar een puzzel die je samen legt.

Dat maakt een wereld van verschil.